Elegjia e katërt

R. M. Rilke

nga Elegjitë Duine

Elegjia e katërt

O pemë të jetës, o kur dimërore?
S’jemi në një mendje. S’kemi rënë në ujdi
me tjetrin si zogjtë shtegtarë. Tejkaluar e vonë,
kështu u ngucemi papandehur erërave
e biem poshtë në pellgun që aq i bën.
Lulëzimi e tharja na bëhen menjëherë të qarta.
Dhe diku shkojnë ende luanë që s’dinë se ç’është,
për sa kohë janë madhështorë, pafuqia.

Ne ama, kur duam të themi bash të njëjtën gjë,
ndiejmë njëherazi mundin e tjetrit. Armiqësi
na pret. A nuk shkelin dashnorët
gjithsaherë kufijtë, njëri ndër tjetrin,
ata që premtuan hapësirë, gjah e atdhe.
E gjatë skicës së një çasti gatitet një shkak
për kundërti, mundimshëm,
për ne ta shihnim; pasi me ne janë
mëse të qartë. S’e njohim konturin
e të ndierit; veç çka e trajt së jashtmi
Kush s’u pështjell para zemrës, mbështjellë
me perde që hapet: skena ish lamtumirë.
E thjeshtë. Kopshtija e njohur,
e përkundej pa zë: veç atëherë erdh’ valltari.
Jo ky. Mjaft! Sado me lehtësi ta marrë, ai
i maskuar është e qytetar i zakonshëm
që kalon përmes kuzhinës në banesë.
S’i dua këto maska gjysmë të mbushura,
më mirë kukullën. Ajo është plot. Dua
të përball trungun dhe fillin e fytyrën e saj
prej pamjeje të jashtme. Këtu. Jam para.
Edhe kur të shuhen llambat e të më thonë:
Asgjë më tepër -, edhe në qoftë se nga skena
vjen këtej zbrazëtia me shtjellën gri të ajrit,
edhe nëse askush nga të parët e mi të qetë
nuk më ulet pranë, asnjë grua, madje
as çunaku me syrin e vëngërt të kafenjtë:
Do të rri sidoqoftë. Ke gjithnjë seç sheh.

Nuk kam të drejtë? Ti që pranë meje shijoje

hidhur jetën, duke provuar timen, o atë,

gllënjkat e para turbull të domosdosë time,

tek rritesha, gjithnjë e prapë duke provuar e,

ende me shijen e mbetur të së ardhmes së huaj

nëpër dhëmbë, shqyrtoje shikimin tim të vagullt, -  

që ti, o im atë, qysh se ke vdekur, shpesh

në shpresën time, brenda në mua, ke frikë,

e paqtim, siç e kanë të vdekurit, mbretëri

të paqta, e i lë këto veç për atë pak fat timin,

s’paskam të drejtë? E ju, a kam të drejtë,

që më deshët se ju desha qysh kërthi,

ju desha e gjithnjë jam luhatur sërish,

sepse hapësira  në praninë tuaj,

ngaqë e doja, më bëhej kozmike,

aty ku ju nuk qetë... kur më vjen të pres

përpara skenës së kukullave, jo,

ta shohësh me aq qejf, saqë, për të larë

hakun, atje në vend të aktorit një engjëll

duhet, për të mbajtur në këmbë trungun.

Engjëll e kukull: atëherë nis më së fundi shfaqja.

Atëherë bashkohet, ajo çka ne ndajmë gjithnjë,

pasi jemi. Veç atëherë mbyllet për herë të parë

qarku i gjithë ndryshimit. Përtej përmbi ne luan

pastaj engjëlli. Shih, kë jep shpirt, në s'e vë re

sa e sajuar është kjo që bëjmë këtu. Asgjë

nuk është vetvetja. O orët e fëminisë, kur pas

figurave më shumë kish se veç të shkuar

dhe përpara nesh nuk kishim kohë të ardhme.

Ne u rritëm dhe herë-herë nuk prisnim më dot

të rriteshim së më shpejt, për hir të atyre,

që s’kishin më asgjë, veçse të qenit të rritur.

E prapë qemë, në ecejaken tonë të vetmuar,

të kënaqur me vazhdimin dhe rrinim ashtu

në hapësirën ndërmjet botës dhe lodrës

në një vend, që qysh prej zanafillës

mbrujtur ish për ndodhi të kulluar.

Kush i tregon një fëmije ç’është vërtet?
Kush e vë në yllësi e i dorëzon masën

e largësisë? Kush e bën bukën e hirtë

me vdekje fëmijësh, që bëhet e fortë,

apo e lë brenda në gojën e rrumbullt,

si farat e një molle të bukur? Vrasësit

njihen lehtë. Porse kjo: që vdekjen,

të tërë vdekjen, ta kursesh aq butësisht

edhe para jetës e të mos jesh i lig,

është e papërshkrueshme

përktheu : ArB eLo

  
Die vierte Elegie

O Bäume Lebens, o wann winterlich? 
Wir sind nicht einig. Sind nicht wie die Zug- 
vögel verständigt. Überholt und spät, 
so drängen wir uns plötzlich Winden auf 
und fallen ein auf teilnahmslosen Teich. 
Blühn und verdorrn ist uns zugleich bewußt. 
Und irgendwo gehn Löwen noch und wissen, 
solang sie herrlich sind, von keiner Ohnmacht. 

Uns aber, wo wir Eines meinen, ganz, 
ist schon des andern Aufwand fühlbar. Feindschaft 
ist uns das Nächste. Treten Liebende 
nicht immerfort an Ränder, eins im andern, 
die sich versprachen Weite, Jagd und Heimat. 
Da wird für eines Augenblickes Zeichnung 
ein Grund von Gegenteil bereitet, mühsam, 
daß wir sie sähen; denn man ist sehr deutlich 
mit uns. Wir kennen den Kontur 
des Fühlens nicht: nur, was ihn formt von außen. 
Wer saß nicht bang vor seines Herzens Vorhang? 
Der schlug sich auf: die Szenerie war Abschied. 
Leicht zu verstehen. Der bekannte Garten, 
und schwankte leise: dann erst kam der Tänzer. 
Nicht der. Genug! Und wenn er auch so leicht tut, 
er ist verkleidet und er wird ein Bürger 
und geht durch seine Küche in die Wohnung. 
Ich will nicht diese halbgefüllten Masken, 
lieber die Puppe. Die ist voll. Ich will 
den Balg aushalten und den Draht und ihr 
Gesicht aus Aussehn. Hier. Ich bin davor. 
Wenn auch die Lampen ausgehn, wenn mir auch 
gesagt wird: Nichts mehr -, wenn auch von der Bühne 
das Leere herkommt mit dem grauen Luftzug, 
wenn auch von meinen stillen Vorfahrn keiner 
mehr mit mir dasitzt, keine Frau, sogar 
der Knabe nicht mehr mit dem braunen Schielaug: 
Ich bleibe dennoch. Es giebt immer Zuschaun. 

Hab ich nicht recht? Du, der um mich so bitter 
das Leben schmeckte, meines kostend, Vater, 
den ersten trüben Aufguß meines Müssens, 
da ich heranwuchs, immer wieder kostend 
und, mit dem Nachgeschmack so fremder Zukunft 
beschäftigt, prüftest mein beschlagnes Aufschaun, - 
der du, mein Vater, seit du tot bist, oft 
in meiner Hoffnung, innen in mir, Angst hast, 
und Gleichmut, wie ihn Tote haben, Reiche 
von Gleichmut, aufgiebst für mein bißchen Schicksal, 
hab ich nicht recht? Und ihr, hab ich nicht recht, 
die ihr mich liebtet für den kleinen Anfang 
Liebe zu euch, von dem ich immer abkam, 
weil mir der Raum in eurem Angesicht, 
da ich ihn liebte, überging in Weltraum, 
in dem ihr nicht mehr wart....: wenn mir zumut ist, 
zu warten vor der Puppenbühne, nein, 
so völlig hinzuschaun, daß, um mein Schauen 
am Ende aufzuwiegen, dort als Spieler 
ein Engel hinmuß, der die Bälge hochreißt. 
Engel und Puppe: dann ist endlich Schauspiel. 
Dann kommt zusammen, was wir immerfort 
entzwein, indem wir da sind. Dann entsteht 
aus unsern Jahreszeiten erst der Umkreis 
des ganzen Wandelns. Über uns hinüber 
spielt dann der Engel. Sieh, die Sterbenden, 
sollten sie nicht vermuten, wie voll Vorwand 
das alles ist, was wir hier leisten. Alles 
ist nicht es selbst. O Stunden in der Kindheit, 
da hinter den Figuren mehr als nur 
Vergangnes war und vor uns nicht die Zukunft. 
Wir wuchsen freilich und wir drängten manchmal, 
bald groß zu werden, denen halb zulieb, 
die andres nicht mehr hatten, als das Großsein. 
Und waren doch, in unserem Alleingehn, 
mit Dauerndem vergnügt und standen da 
im Zwischenraume zwischen Welt und Spielzeug, 
an einer Stelle, die seit Anbeginn 
gegründet war für einen reinen Vorgang. 

Wer zeigt ein Kind, so wie es steht? Wer stellt 
es ins Gestirn und giebt das Maß des Abstands 
ihm in die Hand? Wer macht den Kindertod 
aus grauem Brot, das hart wird, - oder läßt 
ihn drin im runden Mund, so wie den Gröps 
von einem schönen Apfel? Mörder sind 
leicht einzusehen. Aber dies: den Tod, 
den ganzen Tod, noch vor dem Leben so 
sanft zu enthalten und nicht bös zu sein, 
ist unbeschreiblich.

*aus  Duineser Elegien